حکایت آن ترانه ماندگار/ ترانه «آیریلیق» چگونه خلق شد
وقتی در نيمه شب 1۵ مهرماه ۱۳۳۵، در اتاقی كوچك واقع در خيابان نظامالملك تهران، رجب ابراهيمی ۲۱ ساله، از دوری دختری كه دوستش میداشت نخستين بند ترانه «آيريليق» را سرود، هرگز تصور نمیكرد سروده او در رديف ماندگارترين ترانههای آذری قرار خواهد گرفت. در آن شب ابراهيمی چهار بند نخست از سرودهای را نوشت كه نام «آيريليق» را بر پيشانی داشت و مضمون آن عشق و جدايی بود. اگرچه سراينده در طول يک ماه آينده با نيت پيوند زدن عشق فردی به آرمانهای جمعی، پنج بند ديگر را نيز با مضمون اجتماعی ـ سياسی به سرودهاش افزود، سرانجام فقط دو بند نخست سروده به حافظه تاريخی مخاطبانش پيوست و نه تنها به يكی از معروفترين ترانهها در ايران و جمهوری آذربايجان بدل شد، بلكه در كشورهای گرجستان، قزاقستان، تركيه، ارمنستان، تركمنستان و... نيز بارها و بارها اجرا گرديد.
دو سال بعد از سرايش آيريليق، يكی از دوستان ابراهيمی تعدادی از سرودههای او را میگيرد و به دست «وارتوش ماچكاليانس» (خواننده زبده موسيقی آذری و همسر علی سليمی: آهنگساز به نام موسيقی آذربايجان) میسپارد. خانم ماچكاليانس نيز سرودهها را در اختيار همسرش قرار میدهد و آقای سليمی پس از مدتی ماندگارترين آهنگ خود را برای سه بند نخست اين ترانه میسازد. در يكی از روزهای سال ۱۳۳۷، كه ابراهيمی اكنون زمان دقيق آن را فراموش كرده، دوست شاعر جوان كه پيشتر از طريق خانم ماچكاليانس از زمان پخش ترانه آيريليق خبردار بوده، ابراهيمی را به نزد خود خوانده و راديو ترانزيستوری محل كار مشترکشان را روشن میكند. ابراهيمی جوان اجرای سروده خودش با صدای وارتوش را كه از راديو سراسری میشنود شوكه شده و متحير میماند. همين اجرا مقدمه آشنايی ابراهيمی و سليمی است. علی سليمی در آن سالها در راديو سراسری ايران رهبری اركستر موسيقی آذربايجان را به عهده داشت و هر روز به مدت نيم ساعت به همراه گروهش به اجرای زنده موسيقی آذری میپرداخت. پس از اين آشنايی ابراهيمی عهدهدار تهيه سرود میشود و سليمی وظيفه آهنگسازی خود را با انرژی بيشتری دنبال میكند؛ چراكه ابراهيمی با ايمان عجيبی كه داشته بيش از يكصد سروده در اختيار علی سليمی قرار میدهد و سليمی نيز روی آنها آهنگ میسازد.
وقتی در اواسط دهه چهل خورشيدی «رشيد بهبودف» خواننده مطرح جمهوری آذربايجان، به دعوت ايرج گلسرخی (موسيقیدان) برای دومين بار به تهران میآيد، سليمی چهار قطعه از آهنگهای خود را در اختيارش قرار میدهد كه متن سه ترانه از چهار ترانه فوق متعلق به ابراهيمی بوده. رشيد بهبودف در جمهوری آذربايجان با حذف بند سوم ترانه آيريليق، دو بند نخست را اجرا میكند و همين اجرا بر ماندگاری اثر میافزايد. ترانه آيريليق اگرچه نخستين بار توسط وارتوش ماچكاليانس اجرا و از راديو سراسری ايران پخش شده، در ايران بيشتر با نام خوانندهای شناخته میشود كه متاسفانه پس از اجرای اثر به دليل فقدان اطلاعات، آيريليق را ترانهای محلی معرفی كرده است.
رجب ابراهيمی (فرهاد) 1۵ آبانماه، سال ۱۳۱۴ در روستای كورعبارسلو (با تلفظ بومی کورابازلی) منطقه نير به دنيا آمده، تا ۱۰ سالگی ساكن روستا بوده و سپس به همراه خانواده راه تهران را پيش گرفته است و اكنون نيز در سن ۷۲ سالگی همچنان پركار و وفادار به آرمانهای گذشته خود روزگار میگذراند.
این یادداشت مردادماه ۸۴ در شماره چهل نشریه نوای ارس به چاپ رسید.
مادونایی با پالتوی خز